Afwasmiddel vergeten. Alweer...
Mijn afwasmiddel is bijna op. Meestal vergeet ik op tijd nieuwe te kopen, maar gisteravond heb ik bedacht dat me dat niet meer gaat gebeuren. Tussen mijn gesprekken door zou ik bij de winkel langsgaan en mijn slag slaan. Ik heb zelfs een reminder in mijn agenda gezet, met alarm en al. Braaf loop ik de winkel in en weer uit, volle tas. Top.
Eenmaal in de auto voeg me bij de forenzen van een regenachtige donderdag. En plots weet ik het: wéér vergeten… Ik kreeg de melding nog bij de kassa, gedachteloos uitgezet.
Hoe kan dit nu? Wat gebeurt er (niet) in het brein?
Executieve functies
Wat ik ervaarde was niet een afwezige geest. Dit soort momenten zijn een foutje van de zogenaamde executieve functies. Executieve functies zijn de hogere controlefuncties in het brein. Ze houden de balans tussen eisen, behoeften en plichten en spelen een sleutelrol in planning en organisatie.
Er zijn in totaal elf van deze functies, met allemaal een andere ‘specialisatie’.
Reactie (of respons)-inhibitie, werkgeheugen, zelfregulatie van affect/emotieregulatie, volgehouden aandacht, taakinitiatie, planning/prioritering, timemanagement, organisatie, doelgericht doorzettingsvermogen, flexibiliteit en metacognitie. Werkgeheugen, reactie-inhibitie en flexibiliteit behoren tot de kernfuncties.
Deze breinfuncties gebruiken we elke dag, in elk aspect van het leven. De afgelopen 30 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de ontwikkeling en effecten van deze functies. De bevindingen zijn bijzonder, want de mate waarin jouw executieve functies goed of niet goed functioneren kan zelfs bepalen of je in de gevangenis terecht komt. Maar ook sociale en academische vaardigheden en mentale en fysieke gezondheid zijn onder invloed van jouw executieve functies.
Als je moeite hebt met bijvoorbeeld plannen, starten met (grote) projecten, overzicht of concentratie; dan kan het zijn dat je executieve functies minder goed ontwikkeld zijn en een boost kunnen gebruiken.
De valkuil: geen context
Dat klinkt makkelijker dan het lijkt. De laatste jaren is er een soort hype ontstaan in het land van de zelfontwikkelingsboeken en -goeroe’s. Daar hebben ze de term ‘executieve functies’ namelijk ook ontdekt. Deze mensen laten je trainen met een app, puzzels maken of schaken, in in de hoop dat de executieve functies zullen verbeteren.
Maar dit is helaas niet hoe het werkelijk werkt. Leren schaken zal niet voorkomen dat je een keer appelsap over je muesli schenkt in plaats van melk. Om je executieve functies te trainen ‘for life’ is het ten eerste belangrijk te weten dat alles afhankelijk is van context. Het leven is zo enorm divers, dus je brein moet leren hoe het een executieve functie op verschillende manieren in kan zetten.
In dit stukje van de TED-Talk van Sabine Doebel kan je heel mooi zien hoe dat werkt.
Hoe kan je executieve functies dan wél trainen?
Gebruik context in je voordeel!
De context bepaalt dus in zekere mate hoe goed jouw executieve functies werken op een gegeven moment. En die kennis kan je in je voordeel gebruiken!
Wil je een nieuwe taal leren? Omring je dan met anderen die dat ook willen, of nog beter, met mensen die willen leren én waar je een klik mee hebt.
Wil je je beter kunnen concentreren? Gebruik je executieve functies om een strategie/manier te verzinnen waarmee dat lukt (bijvoorbeeld je telefoon in een andere kamer leggen, jezelf belonen na een uur studeren).
Nu wil ik het niet laten lijken alsof context alles bepaalt. Executieve functies zijn heel ingewikkeld en onder invloed van veel factoren. Maar weet dat je de context kan gebruiken om je doelen meer voor je te laten betekenen en zaken net dat beetje makkelijker te maken voor jezelf.
Dus, de volgende keer dat ik in de winkel ben, pak ik direct het afwasmiddel, en wacht ik niet tot ik er voorbijloop. Want om heel eerlijk te zijn was ik stiekem ook wel erg druk bezig met alle nieuwe vegan snoepjes en cakes. Een kritisch lezer zou zeggen dat ik dan maar geen vegan moet zijn, of dat de winkel die producten niet moet verkopen. En dat klopt. Maar die context mag van mij wel hetzelfde blijven.
